1. Mở đầu
Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng Cộng sản là một nội dung cơ bản của đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc; là đấu tranh giữa tư tưởng, lý luận vô sản và tư tưởng, lý luận phi vô sản thuộc lĩnh vực hình thái ý thức xã hội; là một trong những mũi nhọn của cuộc đấu tranh giữa giai cấp vô sản với giai cấp tư sản, cuộc đấu tranh cam go nhất, lâu dài nhất, căng thẳng nhất trong lịch sử xã hội loài người.
2. Bảo vệ hệ tư tưởng vô sản là công việc thường xuyên, liên tục ngay từ khi ra đời
Thời điểm ra đời, khi chủ nghĩa Mác được giới học giả tư sản coi là “bóng ma ám ảnh châu Âu”, những phần tử chống đối chủ nghĩa Mác đã không ngừng công kích, chống phá. Trước tình hình đó, C.Mác và Ph.Ăngghen đã chỉ rõ những yêu cầu chung, có tính xuyên suốt, đó là cần thiết phải bảo vệ nội bộ, bảo vệ Đảng của giai cấp công nhân; yêu cầu này của các ông được cụ thể tại một văn bản rất quan trọng, đó là tại Điều lệ của Liên đoàn những người cộng sản, C.Mác và Ph.Ăngghen đã viết: “Mỗi cơ quan của Liên đoàn phải thi hành những biện pháp cần thiết để bảo đảm sự an toàn của Liên đoàn và tăng cường hoạt động của Liên đoàn”(1).
Việc thể hiện yêu cầu này thành một quy định trong Điều lệ rất có ý nghĩa, cho thấy tầm quan trọng của công tác bảo vệ nội bộ, bảo vệ đảng, đồng thời đòi hỏi trách nhiệm bắt buộc đối với tất cả các cơ quan của liên đoàn triển khai thực hiện, áp dụng các biện pháp để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đặt ra theo tình hình cụ thể.
Trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, C.Mác và Ph.Ăngghen cũng thể hiện tinh thần, yêu cầu của cuộc đấu tranh tư tưởng phải được tiến hành thường xuyên, kiên quyết, với một thái độ rõ ràng bằng việc các ông đã có những lập luận rất sắc sảo để phản bác, phê phán, vạch trần những quan điểm, hệ tư tưởng phi vô sản, hay như các ông đã viết “không giây phút nào Đảng cộng sản lại quên giáo dục cho công nhân một ý thức hết sức sáng rõ về sự đối kháng kịch liệt giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản”(2).
Không chỉ đặt ra yêu cầu chung đối với những người cộng sản, trong từng tình hình cụ thể, C.Mác và Ph.Ăngghen đã đấu tranh không khoan nhượng hệ tư tưởng phi vô sản, như đấu tranh với phái Pruđông ở Pháp, Bỉ, Italia và Tây Ban Nha, phái Látxan ở Đức, Bacunin và những người vô chính phủ. Trong công tác bảo vệ nội bộ, C.Mác đã cảnh báo “những phần tử đối địch trong nội bộ Quốc tế, họ sẽ phá hoại phong trào ở tất cả các nước mà họ đã có được mảnh đất đứng chân”(3).
Cuộc đấu tranh tư tưởng kiên trì, không khoan nhượng, không ngừng nghỉ của các ông được thể hiện bằng những tác phẩm nổi tiếng như: bộ Tư bản, Đấu tranh giai cấp ở Pháp, Tình cảnh giai cấp công nhân Anh, Chống Đuy-rinh, Những nguyên lý của chủ nghĩa cộng sản, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản… đã đánh bại những trường phái tư tưởng phản động hay uốn nắn, thuyết phục những trường phái có tư tưởng lệch lạc như khẳng định của Ph.Ăngghen “Cương lĩnh ấy – tức là Lời nói đầu trong Điều lệ của Quốc tế – là do Mác thảo ra với một biệt tài mà ngay cả Bacunin và những người vô chính phủ cũng phải khâm phục”(4).
V.I.Lênin đã kế thừa, phát triển tư tưởng, quan điểm và phong trào cách mạng vĩ đại của C.Mác và Ph.Ăngghen cũng đã đề ra những yêu cầu phù hợp với tình hình thực tiễn của công tác bảo vệ đảng trong điều kiện mới.
Nhìn lại quá trình xây dựng và bảo vệ Đảng Công nhân – dân chủ xã hội Nga, V.I.Lênin đã khẳng định sự cần thiết và đưa ra những yêu cầu cốt tử của công tác bảo vệ đảng, Người viết: “Đảng không thể tồn tại, nếu nó không bảo vệ sự tồn tại của nó, nếu nó không cương quyết đấu tranh chống những kẻ thủ tiêu nó, hủy bỏ nó, không thừa nhận nó, từ bỏ nó”(5). Trong bài viết Tác dụng của chủ nghĩa duy vật chiến đấu, V.I.Lênin đã yêu cầu “những người cộng sản cần phải kiên trì bảo vệ triết học của chủ nghĩa Mác, phải đấu tranh liên tục và không khoan nhượng chống mọi trào lưu duy tâm, đồng thời vạch trần tính chất phản động của các học thuyết triết học hợp thời trang ẩn dưới cái vỏ hào nhoáng bên ngoài là “thành tựu mới nhất” của nền khoa học tư sản(6). Trong Hội nghị ban biên tập mở rộng của báo Người vô sản, V.I.Lênin chỉ rõ: “Đối với giai cấp vô sản, một nhiệm vụ sơ đẳng, được đề ra một cách cấp thiết, là bảo vệ đảng của mình…”(7).
Không chỉ đề ra những yêu cầu trong đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng, V.I.Lênin còn có những chỉ dẫn cụ thể để xem xét, giải quyết vấn đề khác chính kiến trong đảng, đó là: chỉ rõ nguồn gốc, nguyên nhân, những biểu hiện cụ thể, đồng thời chỉ ra biện pháp khắc phục cũng như cảnh báo những nguy cơ, căn bệnh của đảng cầm quyền cần phải đấu tranh, sửa chữa, khắc phục. Xuyên suốt trong tư tưởng của V.I.Lênin là yêu cầu trách nhiệm của những người cộng sản trong đấu tranh tư tưởng, là thái độ quyết liệt, rõ ràng, đấu tranh kiên trì, liên tục, không khoan nhượng, đồng thời phải nắm vững và luôn tỉnh táo trước những học thuyết, tư tưởng phản động được ẩn dưới những vỏ ngoài hào nhoáng.
Với lòng yêu nước thương dân vô bờ bến, một ham muốn tột bậc là “nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”, với trí tuệ tuyệt vời và am hiểu sâu rộng, với việc vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện Việt Nam, Hồ Chí Minh đấu tranh không khoan nhượng với các quan điểm sai trái, thù địch. Với kinh nghiệm hoạt động chính trị quốc tế sâu sắc, trên tinh thần chủ nghĩa Mác – Lênin, Hồ Chí Minh đã nêu yêu cầu trách nhiệm của mỗi người đảng viên với việc bảo vệ Đảng là: “Đảng ta là một tập thể lớn, tư tưởng nhất trí, hành động nhất trí. Mỗi đảng viên phải bảo vệ Đảng và mọi chủ trương, chính sách của Đảng”(8). Đó là yêu cầu tất yếu của cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng, trong bất cứ giai đoạn cách mạng nào.
Trong những điều kiện cụ thể, Người có những yêu cầu rất cụ thể trong đấu tranh tư tưởng, đó là:
Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam thành lập đầu năm 1930, một số người như Hồ Hữu Tường, Tạ Thu Thâu, Trần Văn Thạch… theo xu hướng Tờrốtxkít mưu đồ thành lập một đảng riêng để lôi kéo, lừa bịp quần chúng nhân dân, chống đối lại đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam, Người đã yêu cầu: “Đối với bọn Tờrốtxkít, không thể có thỏa hiệp nào (…) Phải dùng mọi cách để lột mặt nạ chúng làm tay sai cho chủ nghĩa phátxít, phải tiêu diệt chúng về chính trị”(9).
Người đấu tranh rất quyết liệt với chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa xét lại như trong lời phát biểu tại Hội nghị đại biểu các Đảng Cộng sản và công nhân các nước XHCN (tháng 11-1957), Người khẳng định và yêu cầu đối với các đại biểu dự Hội nghị: “chúng ta cần phải tăng cường giáo dục theo tinh thần chủ nghĩa Mác – Lênin và đấu tranh chống những khuynh hướng cơ hội chủ nghĩa như chủ nghĩa dân tộc tư sản, chủ nghĩa sôvanh, chủ nghĩa giáo điều và chủ nghĩa xét lại, đặc biệt là chủ nghĩa xét lại”(10).
Không chỉ đấu tranh lý luận, Người còn vận dụng chủ nghĩa Mác – Lênin để chỉ đạo, lãnh đạo thực tiễn rất khoa học, sáng tạo, góp phần đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Người luôn thấm nhuần và yêu cầu phải quán triệt nguyên tắc căn bản của phương pháp biện chứng mácxít là thống nhất giữa lý luận với thực tiễn, không được giáo điều, rập khuôn, máy móc. Người yêu cầu, “học tập những chân lý phổ biến của chủ nghĩa Mác – Lênin để áp dụng một cách sáng tạo vào hoàn cảnh thực tế của nước ta. Học để mà làm. Lý luận đi đôi với thực tiễn”(11). Người chỉ rõ “Khuynh hướng “tả” cũng như “hữu” đều là sai lầm, đều sẽ bị địch lợi dụng, đều có hại cho ta mà lợi cho địch”(12), “nghe người ta nói giai cấp đấu tranh, mình cũng ra khẩu hiệu giai cấp đấu tranh, mà không xét hoàn cảnh nước mình như thế nào để làm cho đúng”(13). Trong bảo vệ nội bộ, Người yêu cầu: “đấu tranh không nhân nhượng chống tư tưởng bè phái”(14).
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng thực hiện mục tiêu, lý tưởng của Đảng, dù gặp muôn vàn khó khăn thách thức, Hồ Chí Minh luôn có những yêu cầu cụ thể, cũng là những chỉ dẫn quý báu cho công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Đó là, cần phải tăng cường học tập lý luận, thấm nhuần, tuyệt đối tin tưởng và làm theo chủ nghĩa Mác – Lênin, đấu tranh bảo vệ chủ nghĩa Mác – Lênin cũng là bảo vệ đường lối chính trị của Đảng, bảo vệ thành quả cách mạng, “Đảng muốn vững thì phải có chủ nghĩa làm cốt, trong Đảng ai cũng phải hiểu, ai cũng phải theo chủ nghĩa ấy. Đảng mà không có chủ nghĩa cũng như người không có trí khôn, tàu không có bàn chỉ nam”(15). Đồng thời, trong bảo vệ nền tảng tư tưởng phải công khai quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, giải thích rõ để các đảng viên trong Đảng thống nhất nhận thức, hành động; phải tuyên truyền để nhân dân hiểu rõ, đồng thuận và thực hiện những chủ trương, đường lối của Đảng.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi trọng bảo vệ nền tảng tư tưởng, đấu tranh với các quan điểm sai trái
Từ khi thành lập đến nay, cùng với việc xây dựng và tổ chức thực hiện đường lối chính trị, chăm lo xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi trọng bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, kiên quyết đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch.
Ở mỗi thời kỳ, nhất là những bước ngoặt, thời điểm khó khăn của cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam càng chú trọng tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện công tác đấu tranh bảo vệ Đảng, với những yêu cầu về nhiệm vụ, giải pháp quan trọng, phù hợp với tình hình thực tiễn. Lịch sử của Đảng đã cho thấy các nhà lãnh đạo của Đảng đã nhận thức rất sớm và thấy được yêu cầu rất quan trọng của việc bảo vệ chủ nghĩa Mác – Lênin, bảo vệ chủ trương, đường lối của Đảng, bảo vệ nội bộ nên đã tiến hành đấu tranh rất kiên quyết, kịp thời. Có thể thí dụ như, trước sự phá hoại của lực lượng Tờrốtxkít vào những năm 30 thế kỷ XX, năm 1937, Tổng Bí thư Hà Huy Tập với bút danh Thanh Hương đã viết tác phẩm Tơrốtxky và phản cách mạng, trong đó vạch trần các âm mưu, thủ đoạn, bản chất phản động của lực lượng này. Tiếp đó, trước sự không thành công trong bầu cử Hội đồng quản hạt Nam Kỳ của Mặt trận Dân chủ, tháng 7-1939, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ với bút danh Trí Cường viết tác phẩm Tự chỉ trích để ổn định tư tưởng trong Đảng và trong phong trào cách mạng, trong đó đã chỉ ra một nguyên nhân rất quan trọng của sự việc là khinh thường nạn tờrốtxkít và chỉ rõ bản chất cũng như thủ đoạn của lực lượng này ở Việt Nam. Đầu những năm 1940, các phần tử AB (là chữ Anti-bolchevik viết tắt), chính là bọn phản động chống lại đường lối của Đảng ta. Ngày 25-12-1944, Tổng Bí thư Trường Chinh viết bài trên báo Cờ giải phóng “kinh nghiệm công tác, làm thế nào nhận biết một phần tử AB”. Bài báo phân tích kinh nghiệm để phát hiện sự giả dối và phản động của những phần tử chống phá tư tưởng này. Trong những năm 60 thế kỷ XX, xuất hiện chủ nghĩa xét lại ở phong trào cộng sản quốc tế, tấn công vào giá trị khoa học, cách mạng, xuyên tạc, bôi đen, đòi xét lại những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin. Trước tình hình đó, Hội nghị Trung ương 9 khóa III (tháng 12-1963), Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã thảo luận và thông qua Nghị quyết về nhiệm vụ quốc tế của Đảng, trong đó nêu rõ trách nhiệm của Đảng phải bảo vệ sự trong sáng của chủ nghĩa Mác – Lênin, chống lại chủ nghĩa xét lại, chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa giáo điều, chủ nghĩa biệt phái trong phong trào cộng sản quốc tế, kiên quyết chống chủ nghĩa đế quốc….
Đặc biệt, từ năm 1986 đến nay, Việt Nam bước vào công cuộc đổi mới toàn diện đất nước với muôn vàn khó khăn, thách thức. Bối cảnh thế giới có nhiều thay đổi từ sự kiện sụp đổ hệ thống CNXH ở Liên Xô và các nước Đông Âu những năm 1990 đưa đến sự đảo lộn cả trật tự thế giới cho đến diễn biến, hậu quả của các cuộc “cách mạng màu” diễn ra ở các nước Đông Âu, Trung Đông, Bắc Phi bắt đầu xuất hiện từ cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI (còn được gọi với những tên gọi cụ thể khác nhau như “cách mạng cam /nhung /hạt dẻ/hoa hồng/hoa tulip…” ở Trung Đông, Bắc Phi, “cách mạng đường phố” (Maidan ở Ucraina), “cách mạng nghị trường” ở Gruzia, Vênêduêla…) và cuộc cạnh tranh địa chính trị giữa các nước lớn trên thế giới hiện nay ngày càng gay gắt với nhiều rủi ro, nguy cơ tiềm ẩn cho các nước vừa và nhỏ.
Ở trong nước, Đảng vừa lãnh đạo cách mạng Việt Nam xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, vừa nghiên cứu hoàn thiện dần lý luận về CNXH và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam; rất nhiều vấn đề lý luận mới đã được Đảng tổng kết, bổ sung, phát triển như Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (năm 1991), bổ sung, phát triển năm 2011; phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam…
Cùng với đó là tác động xấu của mặt trái nền kinh tế thị trường; những khó khăn khách quan trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội; tình trạng “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên; công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Việt Nam, nhất là trong những năm qua…
Tất cả những vấn đề mới đó luôn bị các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị lợi dụng để xuyên tạc, chống phá. Căn cứ vào Cương lĩnh của Đảng và yêu cầu nhiệm vụ của cách mạng cũng như tình hình cụ thể của từng thời điểm, Đảng tiếp tục chỉ đạo công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch.
Đảng đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, kết luận… về công tác lý luận, tư tưởng nói chung và công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng nói riêng với những yêu cầu phù hợp với từng tình hình. Như: Nghị quyết số 01-NQ/TW về công tác lý luận trong giai đoạn hiện nay (tháng 3-1992); Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) Về nhiệm vụ chủ yếu của công tác tư tưởng, lý luận trong tình hình mới; Thông báo kết luận số 94-TB/TW ngày 30-12-2002 thông báo kết luận của Ban Bí thư về nhiệm vụ tăng cường cuộc đấu tranh chống âm mưu “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng – văn hóa; Thông báo số 213-TB/TW ngày 02-01-2009 thông báo kết luận của Ban Bí thư về Đề án “Đấu tranh chống quan điểm sai trái trong văn học, nghệ thuật”; Chỉ thị số 34-CT/TW ngày 17-4-2009 của Ban Bí thư về tăng cường cuộc đấu tranh chống âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa. Đặc biệt, ngày 22-10-2018, lần đầu tiên, Bộ Chính trị khóa XII đã ban hành một nghị quyết chuyên đề, toàn diện về lĩnh vực công tác này (Nghị quyết số 35-NQ/TW về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới). Tiếp đó, Ban Bí thư đã ban hành Kết luận số 53-KL/TW ngày 04-6-2019 về việc chỉ đạo đấu tranh ngăn chặn, xử lý, gỡ bỏ, triệt phá tin giả, thông tin sai sự thật, xấu độc trên internet, mạng xã hội… Ban Bí thư đã chỉ ra những yêu cầu cụ thể như “Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là bảo vệ Đảng, bảo vệ Cương lĩnh chính trị, đường lối lãnh đạo của Đảng; bảo vệ nhân dân; Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bảo vệ công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc, giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước”, cùng với đó là những nhiệm vụ, giải pháp rất cơ bản, toàn diện, được tổ chức và đạt được thành công rất lớn. Những kết quả rất quan trọng đã được ghi nhận tại Đại hội XIII: “Việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, nhất là trên không gian mạng được tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, đạt kết quả rõ rệt”(16).
4. Bối cảnh tình hình mới và yêu cầu đặt ra đối với công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng
Trong những năm tới, xu hướng toàn cầu hóa, hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn đóng vai trò chủ đạo, là do sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế không phân biệt thể chế chính trị; nhiều vấn đề mang tính toàn cầu đòi hỏi tất cả các nước cùng chung tay giải quyết; vấn đề quan trọng, cốt lõi của các quốc gia trên thế giới vẫn là bảo đảm cho an ninh, cuộc sống của người dân nước mình…
Tuy nhiên, xu hướng trên cũng sẽ còn nhiều trở ngại, thách thức, như chủ nghĩa dân tộc cực đoan, chủ nghĩa cường quyền nước lớn, chủ nghĩa thực dụng trong quan hệ quốc tế gia tăng; xuất hiện xu hướng xa rời hội nhập kinh tế, mong muốn sự độc lập hoặc sự hội nhập tốt nhất chỉ giới hạn trong một nhóm nhỏ các nước, ở một số quốc gia vì cho rằng toàn cầu hóa mang lại sự phụ thuộc, nhiều rủi ro cho nền kinh tế của họ…
Xu hướng cạnh tranh chiến lược nước lớn Mỹ – Trung Quốc – Nga và các nước khác (EU, Nhật Bản, Ấn Độ, Ôxtrâylia, Canađa… đóng vai trò là các cực vừa và nhỏ) sẽ ngày càng gia tăng với các đặc điểm mới, khó dự đoán. Mối quan hệ trong tam giác chiến lược Mỹ – Trung Quốc – Nga không chỉ phản ánh bản chất, mâu thuẫn cơ bản…, mà còn thể hiện các quan điểm, chủ trương khác nhau về định hướng xây dựng trật tự thế giới trong tương lai, trong đó Trung Quốc và Nga ủng hộ chủ nghĩa đa cực và đa phương, phản đối trật tự do Mỹ dẫn dắt.
Cùng với sự cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn là sự tranh giành ảnh hưởng đối với các nước nhỏ và sự can thiệp nội bộ trực tiếp hoặc hậu thuẫn của Mỹ, phương Tây đối với các nước khác thể chế chính trị hoặc không thân thiện. Tranh chấp chủ quyền biển, đảo diễn biến phức tạp. Triển vọng phục hồi kinh tế thế giới bấp bênh, tiềm ẩn nhiều rủi ro, tiếp tục bị chi phối, ảnh hưởng nghiêm trọng bởi các cuộc xung đột quân sự; những vấn đề về an ninh phi truyền thống trong thời gian tới có thể diễn ra gay gắt, phức tạp với những hệ lụy khó lường hơn.
Trong nước, thành tựu phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại đã khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Đảng ta, đất nước ta vẫn vững vàng vượt qua mọi khó khăn, thách thức, tiếp tục nỗ lực vươn lên và đạt được những kết quả quan trọng, khá toàn diện. Tuy nhiên, chúng ta cũng nhận thấy tình hình kinh tế đất nước thời gian tới dự báo còn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, các mục tiêu về phát triển, tăng trưởng kinh tế khó đạt kết quả như mong muốn; an ninh, quốc phòng vẫn sẽ tiềm ẩn nhiều nguy cơ, nhất là ở các địa bàn chiến lược, các vấn đề phức tạp về văn hóa, xã hội, y tế, giáo dục… chưa thể giải quyết triệt để trong thời gian ngắn; vấn đề “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ còn tồn tại sẽ làm suy giảm lòng tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước, chế độ.
Tất cả những vấn đề được dự báo ở trên đang, sẽ tiếp tục là “chất liệu”, là các nội dung, các vấn đề mà các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị trong và ngoài nước triệt để lợi dụng xuyên tạc, đưa tin giả, thông tin xấu độc để thực hiện âm mưu, thủ đoạn chống phá Đảng, Nhà nước, chế độ trên môi trường mạng xã hội; tác động đến cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong thời gian tới.
Từ nay đến Đại hội XIV, các vấn đề về nhân sự, văn kiện chuẩn bị cho Đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, bầu cử Đại biểu Quốc hội khóa XVI và Đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026 – 2031… được dự báo sẽ tiếp tục là những chủ đề xuyên suốt bị các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị lợi dụng chống phá quyết liệt đối với cách mạng Việt Nam.
Đặc biệt, trong những năm tới, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tiếp tục diễn ra mạnh mẽ, cùng với đó là sự phát triển bùng nổ của truyền thông xã hội, internet toàn cầu, nhất là công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI). Bên cạnh những tiện ích mà nó mang lại thì các nước trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng cũng phải đối mặt với rất nhiều khó khăn thách thức, trong đó có những khó khăn, thách thức mới trong công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Đó là về phương thức, thủ đoạn hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị như các đối tượng sẽ triệt để lợi dụng, sử dụng internet, mạng xã hội là phương tiện chủ yếu để truyền tải, tán phát tin giả, thông tin sai sự thật, xấu độc, quan điểm sai trái, thù địch để chống phá nền tảng tư tưởng, chống phá Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ; sử dụng các sản phẩm của trí tuệ nhân tạo để lan truyền, tán phát tin tức một chiều, phiến diện, thiếu kiểm chứng, tin giả, tin xấu độc…; thách thức đến từ trình độ khoa học kỹ thuật trong nước còn lạc hậu so với thế giới dẫn đến sự phụ thuộc của chúng ta đối với các nền tảng công nghệ nước ngoài…
Từ những đặc điểm trên, đặt ra một số yêu cầu cấp bách trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng như sau:
Một là, xây dựng, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật quản lý về internet, mạng xã hội, trí tuệ nhân tạo
Thứ nhất, hiện nay, trước sự phát triển rất nhanh chóng và khó dự báo của công nghệ trí tuệ nhân tạo, hàng loạt các quốc gia lớn trên thế giới đều đã đưa ra các đề xuất quản lý AI, trong đó dẫn đầu là EU với việc ngày 09-12-2023, các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu đã nhất trí về một bộ quy tắc quản lý các mô hình trí tuệ nhân tạo, làm nền tảng cho “Đạo luật Trí tuệ nhân tạo”, đây là các quy tắc liên quan đến AI toàn diện đầu tiên trên thế giới nhằm giám sát pháp lý đối với công nghệ được sử dụng trong các dịch vụ AI phổ biến hiện nay. Việt Nam cũng cần sớm nghiên cứu để ban hành văn bản quy phạm pháp luật về quản lý AI, bảo đảm các quyền cơ bản của người dân và doanh nghiệp nhưng gắn trách nhiệm, đạo đức trong AI.
Thứ hai, cần phải nhanh chóng hoàn thiện hệ thống thể chế quản lý nhà nước về không gian mạng. Do đặc thù phát triển quá nhanh của công nghệ, của các dịch vụ, nội dung thông tin trên mạng, nên hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện hành đã bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế, chưa theo kịp được sự thay đổi của tình hình thực tế, chưa cụ thể hóa, bao quát hết các đối tượng và hoạt động cần quản lý, hành vi sai phạm, chế tài xử lý chưa bảo đảm tính răn đe. Trong khi đó, quy trình sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật trên lĩnh vực này theo quy định hiện hành mất khá nhiều thời gian, dẫn đến việc quy định vừa sửa đổi, bổ sung đã bắt đầu lạc hậu, gây khó khăn cho công tác quản lý.
Thứ ba, cụ thể hóa các quan điểm của Đảng về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh với các quan điểm sai trái, thù địch thành các quy định của pháp luật, tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho các lực lượng tham gia đấu tranh, xử lý các hành vi, các tổ chức, cá nhân có hoạt động chống phá Đảng, Nhà nước, chế độ XHCN.
Thứ tư, để người tham gia sử dụng mạng xã hội có hành vi đạo đức ứng xử tốt đẹp, thực hiện nghiêm quy tắc ứng xử trên mạng xã hội, tạo thói quen tích cực trong các hành vi ứng xử của người dùng trên mạng xã hội, góp phần xây dựng môi trường mạng “an toàn”, “lành mạnh” tại Việt Nam, cần tổng kết việc thực hiện Quyết định số 874/QĐ-BTTTT ngày 17-6-2021 của Bộ Thông tin và Truyền thông về việc ban hành Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội; trên cơ sở bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội đã ban hành và thực trạng những hành vi ứng xử trên mạng xã hội thời gian qua, cần xây dựng, bổ sung, hoàn thiện hơn nữa bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội đối với các nhà cung cấp dịch vụ internet, mạng xã hội tại Việt Nam theo phương châm “tôn trọng – trách nhiệm – an toàn – lành mạnh”.
Hai là, đào tạo nguồn nhân lực trong nước đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới
Phát triển nguồn nhân lực trong nước có đủ kỹ năng (cả kỹ năng cứng và kỹ năng mềm) làm chủ các công nghệ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư nói chung và phục vụ công tác đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng nói riêng trong thời gian tới; phấn đấu để Việt Nam trở thành cường quốc về khoa học công nghệ, nhất là về kỹ thuật phần mềm, trong đó AI là một trong những ngành công nghệ cần được ưu tiên phát triển. Hệ thống giáo dục cần hướng mạnh theo xu thế Cách mạng công nghiệp lần thứ tư cả về phương pháp đào tạo, năng lực đào tạo, lĩnh vực cần đào tạo, nâng cao chất lượng đào tạo đại học; bên cạnh đó cần tổ chức đào tạo, xây dựng được đội ngũ nhân lực chất lượng cao, đội ngũ chuyên gia xuất sắc về an toàn thông tin mạng, xây dựng một số trung tâm đào tạo xuất sắc về công nghệ 4.0, các trung tâm đổi mới sáng tạo.
Tuyên truyền, giáo dục cho các tầng lớp nhân dân hiểu và thực hiện các quy tắc ứng xử, các quy định của pháp luật khi tham gia vào môi trường không gian mạng để mọi người dân đều nắm bắt và chấp hành tốt quy định, phân biệt được những thông tin chính thống, những thông tin sai sự thật, thiếu căn cứ với mục đích phá hoại công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; không tiếp cận những thông tin xấu độc do các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị phát tán trên không gian mạng. Trang bị kỹ năng để người dân, nhất là người già, trẻ em nhận biết, phòng tránh được những thông tin lừa đảo, biết tự bảo vệ mình, bảo vệ thông tin cá nhân trên không gian mạng.
Ba là, đẩy mạnh áp dựng các giải pháp về công nghệ, ứng dụng thành tựu khoa học – kỹ thuật vào công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, ngăn chặn, xử lý thông tin xấu độc, các quan điểm sai trái, thù địch
Đẩy mạnh ứng dụng các thành tựu của khoa học – công nghệ – kỹ thuật, nhất là những kết quả của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (công nghệ AI, BigData, 4G/5G…) trong nghiên cứu, xây dựng, triển khai đồng bộ các giải pháp kỹ thuật để nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ theo dõi, giám sát thông tin, kịp thời phát hiện, cảnh báo, dự báo chính xác luồng thông tin xấu độc, các quan điểm sai trái, thù địch, các nguồn tán phát thông tin chống phá trên internet, mạng xã hội. Phát huy vai trò, lợi thế của các giải pháp kỹ thuật trong chủ động tiến công, quyết liệt đấu tranh, ngăn chặn, xử lý thông tin xấu độc, các quan điểm sai trái, thù địch.
Quan tâm đầu tư, nghiên cứu các hệ thống thông tin hỗ trợ nhiệm vụ chỉ đạo, điều hành, trao đổi thông tin hai chiều bảo đảm an ninh, an toàn thông tin; ngăn chặn người dân tiếp cận với các nguồn tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xấu độc, các quan điểm sai trái, thù địch trên internet, mạng xã hội. Nghiên cứu các giải pháp ngăn chặn từ sớm, từ xa, chặn lọc sâu các nguồn thông tin xấu độc, các quan điểm sai trái, thù địch.
Bốn là, nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền thông tin tích cực, truyền thông chính sách và đấu tranh phản bác thông tin xấu độc, các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng
Chú trọng sử dụng các phương tiện truyền thông mới, truyền thông hiện đại, truyền thông trên internet, mạng xã hội vào việc quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam, truyền thống văn hóa, lịch sử cách mạng của dân tộc Việt Nam, những thành tựu của công cuộc đổi mới, những giá trị hiện thực tốt đẹp về CNXH mà Đảng và nhân dân ta đang xây dựng.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước đối với hoạt động của các cơ quan báo chí, truyền thông trong đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, nhất là trên internet, mạng xã hội. Nâng cao chất lượng, bảo đảm an ninh, an toàn hệ thống thông tin, báo chí, xuất bản. Xây dựng các cơ quan báo chí, truyền thông chủ lực phát triển hiện đại, đa phương tiện để thực hiện tốt chức năng thông tin tuyên truyền, làm chủ mặt trận định hướng thông tin(16). Phát huy vai trò cung cấp thông tin của các trang/cổng thông tin điện tử của các cơ quan nhà nước trong việc truyền thông chính sách, cung cấp thông tin chính thống và thông tin đối ngoại.
Chỉ đạo, quán triệt sâu sắc, nâng cao vai trò, trách nhiệm của các cấp ủy đảng, cơ quan, đơn vị báo chí từ Trung ương đến địa phương đối với công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; bám sát sự chỉ đạo của Ban Chỉ đạo 35 Trung ương, Ban Tuyên giáo Trung ương trước các sự kiện chính trị, văn hóa – xã hội quan trọng, vụ việc phức tạp, nhạy cảm, vấn đề “nóng” để phản ánh khách quan, kịp thời, thiết thực; phát huy vai trò dẫn dắt, định hướng tư tưởng đối với cán bộ, đảng viên và nhân dân, góp phần giữ vững an ninh chính trị, bảo đảm trật tự an toàn xã hội.
Tăng cường, mở rộng các diễn đàn trao đổi, đối thoại, chia sẻ về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, những sự kiện chính trị, ngoại giao lớn, quan trọng của đất nước… để kịp thời định hướng thông tin, tạo sự đồng thuận xã hội, đồng thời, phản bác có hiệu quả các quan điểm sai trái, thù địch.
Kết hợp chặt chẽ và sử dụng đồng bộ các loại hình báo chí, truyền thông, phát huy tối đa thế mạnh của các phương thức truyền thông mới, hệ thống báo chí điện tử và mạng xã hội; đẩy mạnh đăng tải, chia sẻ, lan tỏa thông tin chính thống, “phủ xanh” thông tin tích cực.
Báo chí cần đẩy mạnh tuyên truyền lý luận về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước đến cán bộ, đảng viên và nhân dân, định hướng dư luận xã hội; tích cực đấu tranh vạch trần âm mưu, thủ đoạn, phản bác trực diện các quan điểm, luận điệu sai trái, thù địch để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững trận địa tư tưởng và củng cố niềm tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, tạo sự ổn định vững chắc để phát triển đất nước.
Tăng cường giáo dục đạo đức, bản lĩnh chính trị, ý thức, trách nhiệm và nghĩa vụ của người đứng đầu cơ quan báo chí và những người làm báo trong lĩnh vực bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Tiếp tục hoàn thiện quy chế, tiêu chuẩn, quy định, nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức của người làm báo và cơ quan báo chí. Đề cao trách nhiệm xã hội, trách nhiệm chính trị, trách nhiệm pháp lý và trách nhiệm đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ những người làm báo đối với từng thông tin, bài viết, ấn phẩm xuất bản. Quản lý, kiểm tra, giám sát chặt chẽ hệ thống thông tin đại chúng, nhất là các cơ quan thông tấn, báo chí(17), internet, mạng xã hội.
Kiên quyết chấn chỉnh, bảo đảm hiệu quả việc cấp phép, quản lý các trang thông tin điện tử, việc xử lý vấn đề “báo hóa tạp chí”, “báo hóa mạng xã hội”. Xử lý nghiêm theo quy định pháp luật đối với các cơ quan báo chí, nhà báo, phóng viên đăng tải thông tin chưa được xác minh, kiểm chứng, thiếu khách quan, cố tình “giật tít”, “câu view”… gây ảnh hưởng không tốt đến dư luận xã hội, bị các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị lợi dụng để xuyên tạc chống phá Đảng, Nhà nước, chế độ.
Đa dạng các hình thức, phương thức huy động đội ngũ văn nghệ sĩ, trí thức tham gia nghiên cứu, sáng tác những tác phẩm có chất lượng tốt, có giá trị tư tưởng, nghệ thuật, góp phần khơi thông dòng chảy của chủ nghĩa yêu nước và nhân văn, tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, góp phần phát hiện, khẳng định cái hay, cái đẹp, đẩy lùi cái xấu, cái tiêu cực; đồng thời phê phán các khuynh hướng lệch lạc, sai trái trong đời sống văn hóa – văn nghệ. Đặc biệt, phải phát huy được tư tưởng vì quốc gia, dân tộc để hành động, dấn thân của người làm báo, vai trò phản biện xã hội của các cơ quan báo chí, làm cơ sở cho Đảng, Nhà nước xử lý các vấn đề hạn chế, hoạch định được những chủ trương, đường lối, chính sách căn cơ, lâu dài, hiệu quả.
Đổi mới, đa dạng hóa nội dung thông tin đối ngoại, tuyên truyền biển, đảo, phân giới, cắm mốc, quản lý biên giới. Xây dựng và củng cố hình ảnh một đất nước Việt Nam phát triển năng động, nhân văn, yêu chuộng hòa bình và có trách nhiệm với cộng đồng quốc tế; nâng cao hơn nữa hình ảnh, vị thế, uy tín của đất nước và Đảng Cộng sản Việt Nam đối với bạn bè quốc tế và nhân dân thế giới. Đồng thời phản ánh một bức tranh chân thực về thế giới, phù hợp với quan điểm, đường lối của Đảng, lợi ích của quốc gia – dân tộc và nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc của Việt Nam đến với cán bộ, đảng viên và nhân dân trong nước.
Tăng cường trao đổi thông tin với các cơ quan báo chí quốc tế, các tổ chức nước ngoài, tổ chức và chức sắc tôn giáo quốc tế… về tình hình dân chủ, nhân quyền, tôn giáo, tín ngưỡng ở Việt Nam để tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau và giảm thiểu sự khác biệt trong nhận thức, giải tỏa những vướng mắc nảy sinh liên quan đến nhân quyền, tôn giáo, tín ngưỡng, tránh bị các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị lợi dụng xuyên tạc chống phá.
Chủ động phát huy vai trò của cấp ủy, tổ chức đảng, Ban Chỉ đạo 35 các cấp trong việc chỉ đạo triển khai xây dựng, củng cố và tăng cường xây dựng hệ thống các kênh truyền thông rộng khắp trên internet, mạng xã hội, tạo dòng chủ lưu thông tin tích cực, góp phần dẫn dắt, định hướng thông tin cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, nhất là giới trẻ.
Thường xuyên tổ chức các chiến dịch truyền thông quy mô lớn với sự tham gia đông đảo của hệ thống báo chí chủ lực ở Trung ương, địa phương và lực lượng của Ban Chỉ đạo 35 các cấp tạo thành dòng chủ lưu thông tin tích cực dẫn dắt, định hướng dư luận; tích cực, kịp thời đấu tranh phản bác thông tin xấu độc, các quan điểm sai trái, thù địch trên internet, mạng xã hội ngay từ khi mới xuất hiện.
Tăng cường phát huy vai trò của những người nổi tiếng, có sức ảnh hưởng lớn trên không gian mạng (các văn nghệ sĩ, trí thức …) trong việc lan tỏa thông tin tích cực, chính thống và tham gia đấu tranh phản bác thông tin xấu độc, các quan điểm sai trái, thù địch trên internet, mạng xã hội.
Năm là, triển khai toàn diện và phối hợp đồng bộ các giải pháp để đấu tranh có hiệu quả, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng
Đa dạng các hình thức đấu tranh, kết hợp đồng bộ các giải pháp kỹ thuật, pháp lý, kinh tế, ngoại giao; phát huy tối đa sức mạnh của các lực lượng, nhất là trách nhiệm của ban, bộ, ngành, địa phương liên quan trong từng tình huống cụ thể, thống nhất cơ chế phối hợp, hiệp đồng giữa các lực lượng để tạo sự đồng bộ, chặt chẽ, thông suốt theo phương châm đã được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhiều lần quán triệt “Tiền hô hậu ủng, nhất hô bá ứng, trên dưới đồng lòng, dọc ngang thông suốt”.
Tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy định pháp lý về hoạt động quản lý ngoại hối, thanh toán và phòng, chống rửa tiền, phòng ngừa, ngăn chặn các giao dịch thanh toán cho hàng hóa, dịch vụ không phù hợp với quy định pháp luật Việt Nam cũng như phối hợp triển khai công tác thu thuế, nhất là đối với các hoạt động trên internet, mạng xã hội; quản lý chặt chẽ hoạt động quảng cáo được đăng tải trên các nền tảng mạng xã hội, xử lý nghiêm những hoạt động quảng cáo sai sự thật, vi phạm các quy định pháp luật.
Phát huy vai trò, trách nhiệm của các cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài, các tổ chức quốc tế quan tâm, ủng hộ Việt Nam; khơi dậy lòng tự hào, tự tôn dân tộc của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài; tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế. Tăng cường vận động, tranh thủ sự ủng hộ của dư luận quốc tế đối với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước nói chung và công tác bảo vệ nền tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch nói riêng, nhất là trên internet, mạng xã hội.
Thúc đẩy hơn nữa vai trò của đội ngũ nhân sĩ, trí thức, các cá nhân có tầm ảnh hưởng ở nước ngoài và trong cộng đồng người Việt Nam trên các nền tảng mạng xã hội để từ đó lan tỏa những thông tin, bài viết, quan điểm tích cực về các chủ trương, chính sách, quan điểm xuyên suốt của Đảng, Nhà nước đến với bạn bè quốc tế. Đồng thời, đẩy mạnh công tác hỗ trợ, vận động cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài tiếp cận với các nguồn thông tin khách quan, chính xác về các vụ việc phức tạp, nhạy cảm, vấn đề “nóng”, các vấn đề dư luận đặc biệt quan tâm để từ đó loại bỏ dần xu hướng “thích nghe thông tin một chiều” từ các thế lực thù địch, phản động.
Chú trọng xây dựng lực lượng đấu tranh ngoại giao có bản lĩnh chính trị vững vàng, hướng đến chính quy, chuyên nghiệp, hiện đại, đồng thời, tăng cường công tác giáo dục, bồi dưỡng, vun đắp tinh thần dân tộc, lòng yêu nước cũng như ý thức trách nhiệm với công tác đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ; nâng cao năng lực nghiên cứu, nắm bắt, dự báo sát tình hình để sớm nhận diện, đập tan các âm mưu thù địch “từ trong trứng nước”, từ sớm, từ xa.
Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của các cấp ủy, tổ chức đảng, Ủy ban Kiểm tra các cấp, xử lý kịp thời, kiên quyết, nghiêm minh các trường hợp vi phạm, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
5. Kết luận
Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, là kim chỉ nam, là ánh sáng soi đường cho cách mạng Việt Nam, từ đó làm nền móng mà Đảng ta đã xây dựng Cương lĩnh, đường lối, chính sách đúng đắn để lãnh đạo cách mạng Việt Nam đi đến nhiều thắng lợi trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và đạt nhiều thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử trong sự nghiệp đổi mới, đưa đất nước ta lên tầm cao mới. Từ những quan điểm của các nhà kinh điển và tư tưởng Hồ Chí Minh về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bối cảnh tình hình hiện nay và dự báo trong thời gian tới, chúng ta cần thiết phải xác định rõ những yêu cầu cấp thiết trong công tác này, làm cơ sở vững chắc để tiến hành bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong thời gian tới
_________________
PGS, TS LÊ HẢI BÌNH
Ủy viên Dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng,
Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản
Theo Tạp chí Lý luận chính trị
