Hiểu một cách ngắn gọn nhất thì “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ chính là sự suy thoái từ bên trong. Đó chính là quá trình tự biến đổi về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên theo chiều hướng tiêu cực, xa rời những nguyên tắc, quan điểm, lý tưởng xã hội chủ nghĩa và suy giảm niềm tin vào chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; từ đó chia rẽ sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng; chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc…
Vì thế, việc chủ động làm công tác tư tưởng từ sớm, từ xa để sớm nắm bắt được tâm tư, tình cảm, những bức xúc trái chiều trong mỗi cá nhân, mỗi tổ chức; để kịp thời giải quyết được từ gốc rễ những vấn đề thuộc về tư tưởng của cán bộ, đảng viên trước sự tác động của bối cảnh quốc tế và tình hình trong nước, ngăn chặn sự “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ là hết sức quan trọng. Đây là công việc cấp bách, thường xuyên, liên tục, lâu dài để chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh – luôn là nền tảng tư tưởng của Đảng, ngăn chặn sự “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
Chủ nghĩa Mác- Lênin , tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của Đảng ta; là vũ khí tinh thần, ngọn nguồn sức mạnh, cơ sở vật chất , ngọn cờ giải phóng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Vì vậy, chỉ có thể tìm cách xóa bỏ được nền tảng ấy, thì chúng mới có thể đưa học thuyết của hệ tư sản thâm nhập vào Việt Nam. Thực tế cho thấy các thế lực thù địch luôn coi mũi tấn công vào nền tảng tư tưởng của Đảng là tấn công vào ý thức hệ, nhắm tác động, thúc đẩy mạnh mẽ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nội bộ ta. Để thực hiện âm mưu, thủ đoạn chống phá nền tảng tư tưởng, lý luận của Đảng ta, chúng tập trung xoáy vào những vấn đề thuộc nguyên tắc, then chốt, những luận điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh tạo sự thay đổi hệ thống, phá vỡ quan điểm, lý luận đổi mới của Đảng ta.
Đảng cộng sản Việt Nam kiên trì với chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, lấy đó làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hoạt động của mình; Đảng không dung nạp, không chấp nhận sự tồn tại của bất cứ hệ tư tưởng nào khác, mà Đảng lấy chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm hệ tư tưởng duy nhất; Đồng thời Đảng còn tích cực tuyên truyền, giáo dục chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm cho hệ tư tưởng của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trở thành hệ tư tưởng thống trị trong toàn bộ đời sống nhân dân lao động, và luôn tích cực đấu tranh chống lại hệ tư tưởng phi vô sản, các quan điểm sai trái, bảo vệ, phát triển học thuyết cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong mọi điều kiện hoàn cảnh, đặc biệt là những khó khăn trước những bước ngoặt lịch sử…
Đây là bài học xương máu, cho chúng ta thấy sự nguy hại khôn lường khi những cơn sóng ngầm “tự diễn biến” “tự chuyển hóa” bùng lên đỉnh điểm, tạo thành “cơn địa chấn chính trị”. Nó đã cắt ngang những số phận, cuốn phăng những cuộc đời, vùi sâu, chôn lấp cả một thể chế chính trị của một quốc gia, dân tộc có nền văn hiến lâu đời và tiêu biểu, một quốc gia hùng cường – Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết.
Thực tiễn sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu thập kỷ 80, 90 của thế kỷ XX và quá trình xây dựng và hoạt động cách mạng của các Đảng cộng sản và của Đảng cộng sản Việt Nam cho thấy: Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là một học thuyết cách mạng, khoa học nhất, không có học thuyết nào thay thế được, nếu kiên trì vận dụng đúng đắn sáng tạo Đảng cộng sản giữ vững được vai trò lãnh đạo của mình, cách mạng mới thành công, nếu xa rời các nguyên lý đó Đảng cộng sản sẽ bị biến chất, thoái hoá. Điều đó đã chứng minh sự ra đời và hoạt động của Đảng cộng sản từ trước tới nay, Đảng cộng sản nào thật sự chân chính, luôn tuân thủ các nguyên lý xây dựng đảng của chủ nghĩa Mác-Lênin, lấy chủ nghĩa Mác-Lênin làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hoạt động của mình, thì Đảng luôn vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức, giữ vững được lập trường bản chất giai cấp công nhân, tạo được sự đoàn kết thống nhất trong Đảng, thì Đảng cộng sản đó lãnh đạo phong trào cách mạng thành công, luôn giữ vững được sự ổn định để xây dựng và phát triển đất nước.
Để ngăn chặn, đẩy lùi hiệu quả “tự diễn biến” và “tự chuyển hóa”, chúng ta cần nhận diện đúng và có biện pháp đấu tranh kịp thời, với một số nhiệm vụ sau:
1. Cần tập trung làm tốt công tác giáo dục, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và nhân dân về mức độ nguy hại của “tự diễn biến” và “tự chuyển hóa”, đề cao trách nhiệm trong đấu tranh. Tiếp đó là đề cao vai trò gương mẫu của người đứng đầu trong rèn luyện tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và đấu tranh với những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Bản thân cán bộ, đảng viên phải tự giác rèn luyện, nâng cao “sức đề kháng” và “độ miễn dịch” trước những tác động từ mặt trái của cơ chế thị trường.
2. Các tổ chức đảng, cấp ủy phải thường xuyên coi tăng cường sự lãnh đạo của tổ chức đảng với các nội dung, yêu cầu nhiệm vụ phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về tư tưởng chính trị cũng như sự suy thoái nói chung của cán bộ, đảng viên trong phạm vi trách nhiệm là một trọng điểm của công tác lãnh đạo, điều này đòi hỏi các tổ chức đảng không chỉ thường xuyên đưa nội dung lãnh đạo đó vào nghị quyết thường kỳ mà trong tình hình hiện nay cần thiết phải nghị quyết chuyên đề về vấn đề này, trong đó, cần chỉ rõ được thể nào là “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống của cán bộ, đảng viên sát hợp với vị trí mà cán bộ, đảng viên của tổ chức đảng cấp mình; xác định rõ mục tiêu cần đạt tới, các nỗi dung, hình thức, biện pháp tư tưởng, biện pháp tổ chức thật cụ thể, tránh hô hào chung chung. Trên cơ sở nghị quyết của tổ chức đảng, cần cụ thể hoá thành chương trình hành động, kế hoạch tổ chức thực hiện việc phòng chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong từng tháng từng quý và chương trình lãnh đạo tổng thể của cả nhiệm kỳ.
4. Trong lãnh đạo phải kết hợp chặt chẽ công tác tư tưởng, công tác tổ chức, công tác chính sách. Thường xuyên coi đấu tranh với những quan điểm, tư tưởng sai trái, sự suy thoái về tư tưởng chính trị là một nội dung biện pháp quan trọng, vận dụng kịp thời ở mọi nơi mọi lúc. Tổ chức giáo dục, quản lý chu đáo, chặt chẽ giúp cho cán bộ, đảng viên giữ vững phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng. Kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống”, lấy “xây” làm cơ sở để phòng, chống “tự diễn biến””tự chuyển hóa”. Trước hết, cần tập trung thực hiện tốt mười nhiệm vụ, giải pháp trong công tác xây dựng Đảng mà Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã đề ra, đồng thời tập trung cao độ để lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt bốn nhóm giải pháp trong Kết luận Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá.
Như vậy, nhận diện đúng, đấu tranh kịp thời với những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ là biện pháp hết sức quan trọng để khắc phục những hiểm họa khôn lường mà nó gây ra đối với Đảng và chế độ ta. Thực hiện tốt điều này là phương thuốc hữu hiệu để rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, chế độ, trực tiếp góp phần xây dựng, chỉnh đốn Đảng và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và làm thất bại âm mưu thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ của các thế lực thù địch.
